पत्रकार मुकुन्द ढुङ्गानाको विचार

नेकपा (एमाले)को ११औँ महाधिवेशन केवल नेतृत्व चयनको प्रक्रिया मात्र होइन, यो पार्टीको आगामी वैचारिक दिशा, संगठनात्मक स्थायित्व र कार्यक्षमताको परीक्षा पनि हो। आज एमाले स्पष्ट रूपमा दुई ध्रुवमा विभाजित देखिन्छ—एकातिर अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेतृत्वको संस्थापन पक्ष, अर्कोतिर वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेल नेतृत्वको इतर धार। यही ध्रुवीकरणबीच हुने प्रतिस्पर्धाको परिणाम जेसुकै आए पनि त्यसको प्रभाव पार्टीको भोलिको राजनीतिमा गहिरो पर्ने निश्चित छ।

परिणाम कस्तो आउला ?

वर्तमान शक्ति सन्तुलन, संगठनको संरचना र प्रतिनिधिहरूको मनोविज्ञान हेर्दा प्रतिस्पर्धा अत्यन्तै कडा हुने देखिन्छ। संस्थापन पक्ष संगठनात्मक पहुँच, सत्तासँगको समीकरण र निरन्तरताको तर्कसहित मैदानमा उत्रिएको छ भने इतर पक्ष नेतृत्वमा परिवर्तन, सामूहिकता र आन्तरिक लोकतन्त्रको मुद्दा उठाउँदै अघि बढेको छ।

परिणाम संस्थापन पक्षको पक्षमा आएमा ‘स्थायित्व’को सन्देश जानेछ, तर त्यो स्थायित्व आलोचना र असन्तुष्टिको बोझसहित हुनेछ। इतर पक्ष विजयी भएमा ‘परिवर्तन’को संकेत बलियो हुनेछ, तर संगठन सम्हाल्ने चुनौती झन् गहिरो बन्नेछ। दुवै अवस्थामा जित हारभन्दा ठूलो प्रश्न पार्टी व्यवस्थापनको रहनेछ।

भोलिका दिनमा एमालेलाई काम गर्न कति सजिलो होला ?

महाधिवेशनपछि एमालेले सरकार सञ्चालन, संसद् व्यवस्थापन र जनतासामु विश्वसनीय विकल्प बन्ने काम गर्नुपर्नेछ। तर दुई ध्रुवबीचको प्रतिस्पर्धा यदि मनोवैज्ञानिक रूपमा समाधान भएन भने पार्टीभित्र निर्णय प्रक्रिया सुस्त, असहज र विवादग्रस्त बन्ने जोखिम छ।

एक पक्षले जित्दा अर्को पक्षलाई समेट्न नसक्ने हो भने काम गर्न सजिलो हुँदैन। नीति निर्माण, संगठन विस्तार र निर्वाचन रणनीतिमा एकमत कायम गर्न कठिन हुनेछ। भोलिको एमाले नेतृत्वका लागि सबैभन्दा ठूलो चुनौती ‘हार्ने पक्षलाई पनि जित्ने’ राजनीतिक कौशल प्रदर्शन गर्नु हुनेछ।

गुट–उपगुटले पार्टीमा कति समस्या ल्याउला ?

एमालेको इतिहास हेर्दा गुट–उपगुट नयाँ होइन, तर पछिल्लो समय यो वैचारिकभन्दा बढी व्यक्तिकेन्द्रित हुँदै गएको छ। यही प्रवृत्ति पार्टीका लागि दीर्घकालीन खतरा हो।

गुट बलियो रहिरहेमा:

• संगठनभित्र अविश्वास बढ्छ

• निर्णय कार्यान्वयनमा ढिलाइ हुन्छ

• जनतामा पार्टीप्रति नकारात्मक सन्देश जान्छ

• कार्यकर्ता ऊर्जा आन्तरिक संघर्षमै खर्च हुन्छ

यदि महाधिवेशनपछि पनि गुटहरू सक्रिय नै रहे भने एमाले ‘सशक्त संगठन’भन्दा ‘सन्तुलन खोजिरहने पार्टी’मा सीमित हुने खतरा छ। यसले आगामी निर्वाचन र राष्ट्रिय राजनीतिमा पार्टीको प्रभावकारिता कमजोर बनाउन सक्छ।

निष्कर्ष : जितभन्दा ठूलो परीक्षा एकता

यो महाधिवेशनको असली परीक्षा मतगणनामा होइन, परिणामपछि देखिने व्यवहारमा हुनेछ। एमालेले यदि गुटभन्दा पार्टी, व्यक्ति भन्दा विचार र शक्ति भन्दा जिम्मेवारीलाई प्राथमिकता दिन सकेन भने परिणाम जे आए पनि पार्टीलाई काम गर्न सजिलो हुने छैन।

पत्रकारको हैसियतले मेरो निष्कर्ष स्पष्ट छ—
एमालेको भोलि जित वा हारले होइन, समेट्ने क्षमताले निर्धारण गर्नेछ।
यदि नेतृत्वले महाधिवेशनलाई अन्त्य होइन, नयाँ सुरुवातको बिन्दु बनाउन सक्यो भने मात्र एमाले पुनः एक ढिक्का, प्रभावशाली र जनविश्वासयोग्य पार्टी बन्न सक्छ। नत्र दुई ध्रुवको प्रतिस्पर्धा भोलिका दिनमा स्थायी दूरीमा रूपान्तरण हुने खतरा सधैँ रहनेछ।