काठमाडौँ । नेपालले पहिलो पटक महिला प्रधानन्यायाधीश पाएको दिन इतिहासको पाना पल्टिएको थियो। त्यति बेला यो पदमा पुगेकी व्यक्ति थिइन् -सुशीला कार्की। आज, न्यायपालिकाको सर्वोच्च पद सम्हालेको करिब आठ वर्षपछि, उनी फेरि अर्को ‘पहिलो’ बन्ने क्रममा छिन् -मुलुकको कार्यकारी प्रमुख बन्ने पहिलो महिला।

किसान परिवारदेखि न्यायालयसम्म
२००९ जेठ २५ मा मोरङको शंखरपुरमा किसान परिवारमा जन्मेकी कार्की सात सन्तानमध्ये जेठी थिइन्। विराटनगरमा हुर्किँदै उनले बीपी कोइरालाको परिवार र प्रजातान्त्रिक आन्दोलनसँग निकटता कायम गरिन्। २०२८ सालमा महेन्द्र मोरङ कलेजबाट बीए र २०३१ मा बनारस हिन्दु विश्वविद्यालयबाट राजनीति शास्त्रमा स्नातकोत्तर गरेकी उनले त्यहीँ अध्ययनकै क्रममा काँग्रेस नेता दुर्गा सुवेदीसँग विवाह गरिन्।

कानुन व्यवसाय र अध्यापन
२०३४ सालमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट कानुनमा स्नातक गरेपछि उनले विराटनगरमा कानुन व्यवसाय सुरु गरिन्। निडर र हक्की स्वभावका कारण चाँडै पहिचान बनाएकी उनले धरानस्थित महेन्द्र बहुमुखी क्याम्पसमा अध्यापन समेत गरिन्। २०६१ सालमा वरिष्ठ अधिवक्ता बनेकी कार्कीलाई तत्कालीन प्रधानन्यायाधीश रामप्रसाद श्रेष्ठले सर्वोच्च अदालतमा ल्याउने प्रस्ताव अघि सारे।

न्यायपालिकाको नेतृत्व
२०६५ मा सर्वोच्चको अस्थायी न्यायाधीश बनेकी उनी दुई वर्षमै स्थायी भइन्। सात वर्षपछि, २०७३ वैशाख १ मा कामु प्रधानन्यायाधीश र त्यसको तीन महिनापछि औपचारिक रूपमा प्रधानन्यायाधीश बनिन्।

करिब १५ महिनाको नेतृत्व कालमा उनले विवादास्पद महाभियोगदेखि बहुचर्चित मुद्दासम्म सामना गरिन्। सुडान घोटाला, अख्तियार प्रमुख लोकमानसिंह कार्कीको योग्यता विवाद, पूर्व राजकुमारी प्रेरणाको दाइजो प्रकरणजस्ता विषयमा फैसला भएको उनको कार्यकाललाई न्यायिक नजिरको रूपमा अझै स्मरण गरिन्छ।

महाभियोग र खरो छवि
प्रधानन्यायाधीशको पदमा रहँदा कार्कीविरुद्ध काँग्रेस र माओवादी सांसदहरूले महाभियोग दर्ता गरे। तर सर्वोच्चकै आदेश र सडकको चर्को विरोधले त्यो प्रस्ताव निष्क्रिय बन्यो। यस घटनाले उनलाई मुलुककै पहिलो महाभियोग खेप्ने प्रधानन्यायाधीशको रूपमा चिनायो। आर्थिक विवादमा नपरेकी र ‘घुस नखाने प्रधानन्यायाधीश’ को छविले उनलाई अलग बनायो।

न्यायालयबाहिरको सक्रियता
अवकाशपछि उनले आत्मकथा ‘न्याय’ लेखिन्। नागरिक आन्दोलनदेखि डा. गोविन्द केसीको सत्याग्रहसम्म, उनले खुलेर समर्थन जनाइन्। राजनीतिमा फैलिएको भ्रष्टाचार, नेताहरूको सत्ता मोह र सामाजिक विसङ्गतिको घोर आलोचकका रूपमा कार्की प्रखर आवाज बन्न पुगिन्।

सिंहदरवारतर्फको बाटो
आन्दोलनकारी ‘जेन जेड’, नागरिक समाज, काठमाडौँ महानगरका मेयर बालेन र प्रमुख दलहरूको सहमतिबाट उनी अब सिंहदरवार प्रवेश गर्दै छिन्। क्षतिग्रस्त संरचना र संक्रमणकालीन राजनीतिक अवस्थाबीच उनले मुलुकलाई स्थिरतर्फ डोर्‍याई निर्वाचन सम्पन्न गरी नयाँ जनप्रतिनिधिलाई सत्ता हस्तान्तरण गर्ने जिम्मेवारी सम्हाल्न लागेकी छिन्।

आगामी चुनौती
न्यायालयमा बसेर “राजनीतिको चप्पल बाहिरै फुकालेर आउनुपर्छ” भन्ने मान्यता प्रतिपादन गरेकी कार्की आज स्वयं राजनीतिको केन्द्रमा प्रवेश गर्दै छिन्। यो निर्णय उनका लागि अवसर मात्र होइन, कठिन चुनौती पनि हो।

विगतको आफ्नो खरो छवि कायम राख्दै मुलुकलाई निकास दिन सफल भइन् भने उनी पुनः इतिहास रच्नेछिन्: असफल भइन् भने आलोचना झन् कडाइले उनको पछ्याउनेछ।

संक्षेपमा भन्नुपर्दा, सुशीला कार्की न्यायालयको कठोर घेराबाट निस्किएर राजनीतिक जिम्मेवारीको नयाँ यात्रा सुरु गर्न लागेकी छन्। उनका लागि यो यात्रा मुलुककै अस्तित्वसँग जोडिएको अर्को ऐतिहासिक परीक्षा हो।